CHAPTER 8

Харилцаа холбоо, Сүлжээ ба Интернэт
• Байгууллагын өнөө үед ашиглаж буй сүлжээний дэд бүтэц, сүлжээний гол гол технологиудын онцлогийн талаар тайлбарлах
• Өгөгдөл дамжуулах сонголт, сүлжээний төрөл, сүлжээний үйлчилгээний талаар үнэлэх
• Байгууллагын мэдээллийн технологийн дэд бүтцэд нөлөөлөх Интернэт болон World Wide Web –н гүйцэтгэх үүргийг үнэлэх
• Харилцаа холбоо болон электрон бизнест ашиглагдах хамгийн чухал хэрэгсэлийг тогтоох
• Сүлжээ, Интернэт, удирдлагын шийдлээс гарах шаардлагыг тогтоох, тайлбарлах
Okanagan-Skaha School District кэйс
Шаардлага: Хуучирсан сүлжээний орчин, ажиллагааны өндөр зардал, 19-н сургуулийн 8000 сурагчдад үйлчлэх муу үйлчилгээ
Шийдэл: дуут болон өгөгдлийн урсгалыг зохицуулах TCP/IP сүлжээний орчинг суурилуулах, багш нарт зориулсан дотоод сүлжээг дэмжих
Ширээний компьютерүүдийн үйлдлийн систем, техник хангамжийг стандартжуулах
Бизнесын болон үйлчилгээний зорилгодоо хүрэхийн тулд интернэт дээр суурилсан сүлжээний технологийг ашиглахын чухалыг харуулсан
ӨНӨӨГИЙН БИЗНЕСЫН ОРЧИН ДАХЬ ХАРИЛЦАА ХОЛБОО, СҮЛЖЭЭ
• Сүлжээ болон харилцаа холбооны хувьсал нь интернэт дээр суурилсан технологиос хамааралтай
• Өдөрт 1 трилëион зурвас мессэнжэрээр илгээгддэг
• 4 трилëион имэйл өдөрт илгээгддэг
• 65 сая дууг татаж авдаг
• Ойролцоогоор 3.9 трилëион зураг интернэтээр дамжуулан илгээгддэг
• Америкт $769 трилëион долларыг харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж үйлилгээнд зарцуулсан
• Өнөөдөр сүлжээ болон интернэт нь бизнес хийх гэдэг ойлголттой утга адил болоод байгаа.

Бизнесын Харилцаа Холбооны орчин
• Харилцаа холбооны орчин нь текст, дуу, видео зургийг илгээх харилцааны сувагтай холбогдох боломжийг өгдөг.
• Том хэмжээний компаний сүлжээний дэд бүтэц нь олон тооны өөр өөр төрлийн сүлжээнүүдээс тогтдог.
• Эдгээр өөр төрлийн сүлжээнүүд нь Интернэт үйлчилгээ нийлүүлэгч байгууллагаар дамжиж байдаг.
Сүлжээ, харилцаа холбооны хандлага
Харилцаа холбооны үндсэн дараах 7-н хандлага байдаг:
1. Хурдацтай явж буй технологийн шинэчлэл нь шинэ техник хангамжийн төхөөрөмжтэй болох, бизнесèéн харилцааны шинэ гарцтай болоход нөлөөлсөн.
2. Харилцаа холбооны энэхүү байдал өрсөлдөөнèéг идэвхижүүлж олон сонголтыг бий болгосон.
3. Телефон, кабелийн телевиз, интернэт, сансарын холбоо зэргийн хоорондох ялгаа нь арилж эхэлсэн.
4. Дуу, видео, өгөгдлийн харилцаа холбоондох Интернэт технологийн нөлөө өсөн нэмэгдэж байна
5. Өрх гэр, албан байгууллагуудын дунд өндөр хурдтай өргөн зурвасын холболт улам бүр өсөж байна
6. Утасгүй телефон, утасгүй компьютерийн сүлжээ, гар утасны интернэт төхөөрөмжийн хөгжлийн хурд улам өсөж байна
7. Харилцаа холбооны бараа үйлчилгээний хүрээ өсөж байна
Харилцаа холбоо, Интернэтèéн бизнесèéн ач холбогдол:
Харилцаа холбоо, Интернэт ашигласны бизнесèéн ач холбогдол:
I. Ажил хэрэг хөтлөх зардал багасдаг
II. Үйл ажиллагааны зардал багасдаг
III. Хурдан шуурхай ажиллах боломжтой болно
IV. Удирдлагын шийдвэрийн чанар дээшилнэ
V. Газар нутгийн байршлаас хамаарсан саад багасна
VI. Байгууллага интернэтэд холбогдсоноор бизнесèéн сүлжээ, харилцаа холбоонд маш их хэрэгтэй.
ОРЧИН ҮЕИЙН СҮЛЖЭЭНИЙ ДЭД БҮТЭЦ
Сүлжээ ба байгууллагын дэд бүтэц
• Сүлжээ нь 2 ба түүнээс дээш компьютерийн холболтоос бүрдэнэ.
• Сүлжээн дэх компьютер бүр сүлжээний интерфэйс карт (NIC) гэдэг сүлжээний интерфэйс төхөөрөмжийг агуулдаг.
• Гар утас, дотоод сүлжээ гэх мэт сүлжээний бүрэлдэхүүнүүдийг холбох сүлжээний арга хэрэгсэл нь телефоны утас, коàксàль кабель эсвэл радио дохио байж болно.
• Сүлжээний үйлдлийн систем (NOS) нь сүлжээний эх үүсвэрийг хуваарилах, сүлжээгээр явж буй урсгалыг зохион байгуулж чиглүүлдэг.
• Сүлжээ нь мөн switch эсвэл hub-аас тогтдог. Энэ нь компьютерүүдийг холбох холболтын цэг болдог.
• Hubs нь сүлжээний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг холбодог маш энгийн төхөөрөмж.
• Switch нь hub-аас илүү ухаалаг төхөөрөмж бөгөөд тодорхой зайд хүргэх өгөгдлийг шүүж илгээдэг. Switch-ийг тусдаа нэг сүлжээнд ашигладаг.
• Router нь өөр өөр сүлжээгээр өгөгдлийг чиглүүлэх, илгээгдсэн зурвас зөв хаягруугаа явж байгааг хянаж байдаг харилцаа холбооны онцгой процессор.
Цахим сүлжээний технологийн түлхүүр
• Клиент/Сервер тооцоолуур
• Packet Switching
• TCP/IP ба холболт
Клиент/Сервер тооцоолуур:
• Клиент/Сервер тооцоолуур нь хуваарилагдсан тооцоолуурын загвар бөгөөд боловсруулалтын ихэнх хүч нь жижиг, үнэтэй биш клиент компьютер дотор байрлаж, хийгдэж байдаг.
• Клиентүүд нь өөр хоорондоо сүлжээний сервер компьютерээр хянагддаг сүлжээгээр холбогдсон.
• Сервер нь сүлжээ дамжуулах дүрмээр тохируулга хийж, клиент болгонд хаяглалтыг өгдөг. Энэхүү хаягаар нь бусад нь түүнийг сүлжээн дотороос олох боломжтой болдог.
Packet Switching:
• packet-switch сүлжээнд зурвасууд packet хэмээн нэрлэгддэг өгөгдлийн жижиг багцад задардаг.
• Эдгээр packet нь өөр өөр холбооны замаар илгээгдэж хүрэх газраа очсоны дараа эргээд цуглуулагддаг.
• Packet switch нь сүлжээний хүчин чадлыг илүү ашигтайгаар ашиглах боломжийг өгдөг.
• Packets нь багцыг яг зөв хаягруу нь чиглүүлэх, өгөгдлийн илгээгдэх явцад гарах алдааг шалгах зэрэг мэдээллийг агуулдаг.

TCP/IP ба Холболт:
• TCP/IP гэдэг нь Интернэт болон интернэтèéн бүхий л төхөөрөмжүүдэд ашиглагддаг харилцаа холбооны протокол юм.
• TCP/IP нь цахим зурвасыг packet (багц) болгон хуваах, тэдгээрийг зохих хаягруу нь чиглүүлэх, тэгээд хоорондоо уялдаа холбоо бүхий зурвас болгон жагсаах зэрэг үйлдлүүдийг зохицуулдаг.
• TCP/IP нь TCP болон IP гэсэн протоколуудыг ашигладаг.
Дамжуулалт Хянах Протокол (TCP):
• Компьютерүүдын хооронд илгээгдэх өгөгдлийн хөдөлгөөнийг зохион байгуулдаг
• Компьютерүүдын хооронд холболтыг үүсгэх, packet(багц)-ын дамжуулалтыг дараалалд оруулах, илгээгдсэн packet-г хүлээн авах зэрэг үйлдлүүдийг хийдэг
Интернэт Протокол (IP):
• Packet-ийн дамжуулалтыг хариуцдаг
• Packet-ийн илгээгдэх явцын угсралт болон задаргааг хамардаг
Дамжуулалтын физик арга хэрэгсэл
Сүлжээнд өөр өөр төрлийн дамжуулалтын физик хэрэгслүүдийг ашигладаг. Үүнд :
• Мушгиа утас
• Коаксаль кабель
• Шилэн кабель
• Утасгүй дамжуулалт

Сүлжээний төрөл



Өргөн зурвасын Сүлжээний үйлчилгээ ба Технологи
Өндөр хурдтайгаар интернэтэд холбогдох хэрэгцээтэй байгаа компаниудад хэд хэдэн сүлжээний үйлчилгээ, технологийг ашиглах боломж байгаа.
• Хүрээ нэвтрүүлэлт: Өгөгдлийг өндөр хурдтайгаар хүрээрүү илгээдэг.
• Асинхрон дамжуулах арга (ATM): Өндөр хурдтай дамжуулалт хийхийн тулд өгөгдлийг 53 байтын үүрт багцлана; Ижил сүлжээнд өгөгдөл, дүрст, дуут мэдээллийг дамжуулах чадвартай
• Тоон сүлжээнүүдийн иж бүрэн үйлчилгээнүүд (ISDN): Дуу авиа, өгөгдөл, дүрс бичлэгийн үйлчилгээг нэгтгэх боломжтой диал-ап сүлжээний холболтын стандарт
• Хэрэглэгчийн тоон шугам (DSL): Зэс утсаар өндөр багтаамж бүхий дамжуулалт хийх технологиуд
• Кабель модем: Олон хэрэглэгч хамтран ашигладаг кабель TV шугамаар өндөр хурдтай дамжуулалт хийх үйлчилгээ
• T шугамууд: Өгөгдлийн өндөр хурдтай, хамгаалагдсан дамжуулалт болон интернэт холболт хийх байнгын холболттой (dedicated line) шугам
ИНТЕРНЭТ
Техник талаасаа Интернэт гэдэг нь дэлхий нийтийн мэдээллийн систем бөгөөд дараах гурван онцгой шинжээр тодорхойлогдоно. Үүнд:
• Интернэт протокол дээр суурилагдсан цорын ганц хаягаар компьютер болон бусад төхөөрөмжүүд хоорондоо холбогдсон сүлжээ юм.
• Сүлжээний төхөөрөмжүүд нь TCP/IP эсвэл бусад протоколыг ашиглан харилцаа холбоог дэмждэг сүлжээ
• Харилцаа холбооны болон сүлжээний дэд бүтэц дээр түшиглэн өндөр түвшний үйлчилгээ үзүүлдэг сүлжээ
Интернэт хаяглалт, Архитектур, Засаглал
Домэйн нэрсийн систем:
Интернэтэд холбогдсон төхөөрөмж болгон 32 битын тоон хаягтай байдаг.
• Домэйн нэрсийн систем (DNS) нь IP хаягуудыг англи хэлээр үгэн домэйн нэр болгон хөрвүүлдэг.
• Домэйн нэр гэдэг нь Интернэтэд холбогдсон компьютер бүрт зориулсан, 32 битын тоон IP хаягтай зохицсон нэр юм.
• DNS серверүүд нь IP хаягууд болон тухайн тохирсон домэйн нэрсүүдтэй өгөгдлийн санг ажилëуулж, дэмждэг.
• Компьютерээ интернэтэд холбохын тулд хэрэглэгчид өөрсдийн домэйн нэрийг тогтоосон байхад л болно.
IP Хаяглалт дахь хязгаарлалт: IPv4 ба IPv6:
• Интернэт Протокол хувилбар 4 (IPv4): 32 битын урттай тоонуудыг 0-255 хооронд орших тоо бүхий дөрвөн хэсэгт хуваан зохион байгуулдаг; Дээд тал нь 4 триллион хаягийг агуулдаг
• Интернэт Протокол хувилбар 6 (IPv6): 128 битын хаягууд, 4 триллион гаруй цор ганц байх хаягийг агуулдаг
Интернэт засаглал
Хэн ч Интернэтийг эзэмшдэггүй боловч дэлхий нийтээр хэрэгжүүлдэг интернэтèéн бодлогыг дараахè байгууллагууд бий болгосон:
• Интернэт архитектурын зөвлөл (IAB)
• Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN) нтернэт Сүлжээний Мэдээллийн Төв (InterNIC)
• Интернэт инженерчлэлын холбоо (IESG)
• Internet Engineering Task Force (IETF)
• Интернэт нийгэмлэг (ISOC)
• World Wide Web Консорциум (W3C)
Интернэтийн үндсэн үйлчилгээнүүд
• И-мэйл: Хүнээс хүнд зурвас илгээх, баримт бичиг хамтðан эзэмших
• Usenet мэдээллийн групп: Электрон мэдээний самбарын хэлэлцүүлгийн групп
• LISTSERVs: И-мэйл сервэр ашиглàсан хэлэлцүүлгийн групп
• Чалчих, шууд зурвас илгээх: Харилцан яриа
• Telnet: Өөрийн компьютерээс өөр нэг компьютер ðүү нэвтрэх эрхээр орж ажилëàх
• FTP: Компьютерээс компьютер ðуу файл дамжуулах
• World Wide Web: Hypertext холбоосыг ашиглан мэдээллийг татаж авах, харах, бүрдүүлэх (текст, дуут, график, дүрст гэх мэт)
Интернэт ба Бизнесèéн үнэт зүйл
World Wide Web:
• Hypertext
• Вэб сервэр
• Вэбээс мэдээлэл хайх
Интернэтээс мэдээлэл хайж, олж авах нь
• Интернэт нь хайлтын зардлыг багасгадаг
• Хайлтын сайт
• Intelligent agents
• Радио нэвтрүүлэлт ба push технологи
• Семантик вэб
Интранэт ба Экстранэт
Интранэт:
• Интранэт гэдэг нь байгууллагын дотоод сүлжээ бөгөөд компани дотор урсаж буй мэдээлэлд хандах боломжтой.
Экстранэт:
• Эрх бүхий нийлүүлэгч болон хэрэглэгчдийг хязгаарлагдмал хандалттайгаар дотоод интранэтэд хандахыг зөвшөөрдөг
Э-БИЗНЕС ХИЙХ ТЕХНОЛОГИ БА ХЭРЭГСЭЛ
• И-Мэйл
• Чалчих, шууд зурвас илгээх
• Электрон хэлэлцүүлэг
Groupware, Teamware, ба Электрон хуралдаан
• Groupware: Хамтын ажиллагааны өргөн хүрээг хамарсан харилцаа холбоогоор хангадаг
• Teamware: Компаниудад хамтын ажлаа вэб ашиглан хялбархан нэвтрүүлэх боломж өгдөг
• Электрон хуралдааны хэрэгсэл: Виртуал ширээний хурал бөгөөд оролцогчид бичиг баримтаа харах, засах, хамтран эзэмших, саналаа хэлэх, тусгах боломжтой
Интернэт утас
• Интернэт утас: Интернэт эсвэл хувийн сүлжээгээ ашиглан интернэтэн утсан холбоог компаниуд ашиглах боломжтой
• Voice over IP (VoIP) технологи: Дуут мэдээллийг цахим хэлбэрт оруулж дамжуулахын тулд Интернэт протоколыг ашигладаг
• Нэгдсэн зурвасын систем: Дуут зурвас, и-мэйл, факсыг нэгтгэсэн нэг системийг ашиглах боломжтой
Виртуалü Хувийн Сүлжээ
• Интернэт Протокол дээр суурилсан виртуалü хувийн сүлжээ нь Интернэтээр дамжуулан хоёр цэгийг холбох хамгаалагдсан холболт, нийтийн дэд бүтэц дотор хувийн харилцаа холбоог хамгаалттайгаар оролцох боломжийг олгодог
Менежментийн боломж:
• Компаниуд ажиллагсад, нийлүүлэгчид, хэрэглэгчтэйгээ харилцах харилцааны зардлаа үндсээр нь бууруулах боломжтой. Шинээр бий болж буй харилцаа холбооны технологи дээр үндýслэн цоо шинэ бизнес загвар үүсгэх олон боломж байна.
Менежментийн шаардлага:
• Удирдлагын хяналт сул
• Байгууллагын бүтцэд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай
• Өргөн хүрээг хамарсан, найдвартай, мөн аюулгүй байх хэрэгтэй
• Сүлжээний стратегийí төлөвлөгөө бий болгох
• Өөрчлөлтийг удирдан зохион байгуулах
Шийдэл:
• Сүлжээний стратегийí төлөвлөгөө бий болгох
• Өөрчлөлтийг удирдан зохион байгуулах